Yapılarda hasar varsa ya da onarım yapıldıktan sonra, performansı arttırmak için yapılan uygulamaya yapı güçlendirme denir. Bu işlem yapıların özelliklerine göre değişiklik gösterebilir. Bir bina için yapmış olduğunuz işlemi diğer bina için uygulamak zor olabilir. Önce uygulama yapılacak bina iyi bir analiz sonrası güçlendirme yöntemine karar verilir. Tabi yapılacak tüm işlemler için tecrübe ve bilgi sahibi olmak çok önemlidir. Çünkü yapılacak analiz çok önemli noktaları bulmak ve uygulama yöntemini belirleyeceği için, tecrübe ve bilgi sahibi olmayan biri tarafından yapılan güçlendirme işlemi, başarısızlıkla sonuçlanabilir. Kısa süre sonra sorunlara ve büyük problemlere sebebiyet verecektir. Şu an hayatta olan yapılar bugünün şartlarına uygun olmadıkları için, şimdiye kadar oluşan depremlere bağlı etkiler nedeniyle taşıma güçleri zarar görmüştür. Bu nedenle yapılara güçlendirme çalışması yaparak yeniden doğması sağlanır. Tüm analizler itina ile hazırlanır, yapının zemin ve malzemeleri hakkında iyice bilgi sahibi olunur. Yeterli derecede gözlem yapılır ve deneyler gerçekleştirilerek hemen akabinde güçlendirme işlemi en kusursuz şekilde uygulanır.
Yapı Güçlendirme Yöntemleri
Yapı Güçlendirme işlemlerinde üç değişik malzeme kullanılır. Bunlar Çelik, Beton ve Karbon Fiber’dir. Bu üç malzeme öncelikle kolonların güçlendirilmesi işleminde kullanılır. Bu malzemelerin bazısı avantaja sahip olurken bir diğeri dezavantaj sağlayabilir. En eski ve herkes tarafından bilinen, sık kullanılan malzeme betondur. Bunun sebebi hem uygun maliyete sahip, hem de depreme karşı alınan en iyi önlemlerden biridir. Fakat betonun kalitesi çok önemlidir. Kolonlarda kullanılan beton kalitesiz olursa şayet, güçlendirme yaparken üzerine eklenen beton avantaj sağlamamaktadır.
Çelik çok daha fazla iyi sonuç vermesine rağmen zor şekil alması dezavantaj oluşturmaktadır. Fakat çelik kullanımı binanın ve kolonların daha güçlü olmasını sağlamaktadır. Çelik kullanımı maliyet olarak düşük olmuş olsa bile, uygulaması çok kişi tarafından bilinmediği için montaj ve işçilik maliyeti yükseltmektedir.
Karbon Fiber, ülkemizde henüz çok yeni olmakla birlikte, 2003’te yayınlanmış olan Deprem Yönetmeliğinde kullanımı onaylanmıştır. Asıl malzemesi karbon ve reçine olan, 0.5 milimetre kalınlığında Karbon Fiber yapı güçlendirme yapılırken kolona kağıt gibi sarılmaktadır. Bu sarılma sonrası bir katı 2.5 cm. çelik sarılmasına eşit güçlendirme gerçekleştirmiş oluyor. Eğer bina beton ile güçlendirme yapılıyorsa altı aylık bir süreç içinde bu gerçekleştiriliyor. Fakat Karbon Fiber ile bu süreç 1,5 ayda bitmiş oluyor. Konut içerisinde yaşayanların da binayı beton uygulamada olduğu gibi terk etmesine gerek kalmıyor.
Güçlendirmeyi Gerektirecek Durumlar
- Projesiz yapılmış bina ise
- Projeye uygun olmadığı halde binaya eklemeler yapılmışsa
- Projeye uygun olmadığı halde eksiltmeler yapılmışsa
- Proje uygulama esnasında zemin özellikleri göz önünde bulundurulmamışsa
- Proje hazırlarken seçilen uygun malzeme ve miktarı doğru karşılanmadıysa
- Yapı planda düzensizse
- Yapı düşey düzlemde düzensizse
- Uygun olmayan donatı detaylarına sahipse
- Yapının hasar noktası ve nasıl bir hasara sahip olduğu belirlenemiyorsa
- Zamana bağlı hasarlar oluşmuşsa
- Kısa kolonlara sahipse
- Yapıda önceden deprem hasarı olmuşsa
- Bilinen fay hatlarında olan yapılaşmada risk de artar.
Güçlendirmeyi İşlemi
Bina için gerçekleştirilen güçlendirme işlemi sıfırdan bir proje ile yapılır ve bu güçlendirme sonrasında depreme dayanıklı olarak bina sıfır hale gelir. Büyük güçlendirme firmaları, güçlendirme işlemleri sonrasında bina tadilat işlerini de tamamlayıp teslim etmektedirler. Tadilat işlemlerini de yapıp teslim ettikleri için tamamen sıfır binaya eşdeğer olmaktadır. Bina bulunduğu konum ve yerine göre daire fiyatları değer kazanır. Yapı güçlendirme işlemi binayı sıfırdan yapmaktan daha az maliyetlidir. Fakat bazı binalardaki hasar durumu farklılık göstereceği için yıkmanın daha makul olacağı durumlar olabilir. Tabi bu durumda imar eskiyse yenisini almak zor olabilir ya da bina da küçülmeler görülebilir. Büyük şehirlerde önemli bölgelerde konumlanmış eski binalar genelde güçlendirme işlemini tercih etmektedirler. Yıkılması hem zaman olarak daha uzun sürmekte, hem de metrekare olarak küçülme olacağından, az maliyet ile dairelerini daha değerli hale getirmektedirler.
Bilinçsiz Güçlendirme
- Kolon mantosu rijitliği arttırır, dolayısı ile periyod azalır. Bu daha büyük eylemsizlik kuvvetlerine neden olabilir,
- Mantolanmış kolonlar asimetri oluşturarak burulmaya neden olabilir,
- Elemanın belirli uzunluğuna yapılan manto, elemanı kesme açısından daha kritik duruma sokabilir.
Güçlendirmenin Avantajları
- Yapı güçlendirme sonrası kazanılmış olan alanların korunması
- Sıfırdan bina yapmaya oranda daha az maliyetli olması
- Yapının sahip olduğu mevcut hakları kaybetmemesi
- Yapının, depreme karşı dayanıklı ve güvenli olması
- Kentsel dönüşüm kapsamında kabul edilmesi
|
|
